Bloed is de vloeistof die door de
bloedvaten stroomt en het lichaam permanent voorziet van stoffen die
noodzakelijk zijn voor het metabolisme. Bloed is belangrijk voor de aanvoer van
voedingsstoffen en de afvoer van afvalstoffen of afbraakproducten van de
stofwisseling, voor het regelen van de vochtbalans, de zuurgraad en de
lichaamstemperatuur, voor het transport van zuurstof en koolstofdioxide, voor
de afweer tegen vreemde indringers, voor de wondgenezing en het herstel van
beschadigde weefsels.
Bloed bevat naast plasma (dat vooral uit
water bestaat) ook bloedcellen – rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes.
Wanneer er te veel of te weinig van bepaalde bloedcellen aanwezig zijn,
ontstaan bloedstoornissen. De drie belangrijkste bloedstoornissen door een
gebrek aan bloedcellen zijn bloedarmoede of anemie (gebrek aan rode
bloedcellen), leukopenie (gebrek aan witte bloedcellen) en trombocytopenie
(gebrek aan bloedplaatjes).
Bloed & bloedcellen – pag. 10
Een van de meest voorkomende bloedstoornissen is
bloedarmoede of anemie, een gebrek aan rode bloedcellen of aan hemoglobine. De
belangrijkste functie van de rode bloedcellen is het transport van zuurstof
naar de cellen, weefsels en organen. Zuurstof is noodzakelijk voor het
overleven van elke cel. Een gebrek aan zuurstof veroorzaakt niet alleen
vermoeidheid, maar ook een gebrek aan energie in de cellen, waardoor ze hun
functie verliezen. De rode bloedcellen regelen ook de vloeibaarheid van het
bloed, de vaatwandtonus en de bloedstroom. Een gebrek aan rode bloedcellen is
gelinkt aan cardiovasculaire complicaties zoals hoge bloeddruk, trombose en beroerte.
Bij bloedarmoede denkt men meestal aan een gebrek
aan ijzer, maar bloedarmoede kan ook het gevolg zijn van een tekort aan andere
stoffen, zoals foliumzuur, vitamine B12 en vitamine E. Het kan ook veroorzaakt
worden door verschillende factoren die de rode bloedcellen beschadigen of de
aanmaak van rode bloedcellen verstoren, onder andere oxidatieve stress en een
gebrek aan antioxidanten. Dat is de reden waarom ijzersuppletie niet altijd het
gewenste resultaat heeft bij bloedarmoede.
Bloedarmoede – pag. 14
Leukopenie is een verminderd aantal witte
bloedcellen (leukocyten). Omdat witte bloedcellen belangrijk zijn voor de
immuniteit is men bij leukopenie vatbaar voor infecties en heeft men een
verhoogd risico op kanker. Een verlaagd aantal witte bloedcellen kan
veroorzaakt worden door verschillende factoren. Een van de meest voorkomende
oorzaken is chemotherapie of stralingstherapie voor de behandeling van kanker.
Er zijn medicijnen die de aanmaak van witte bloedcellen verhogen, maar hun
werking is tijdelijk en ze kunnen heel ernstige bijwerkingen hebben. Er zijn
ook natuurlijke stoffen die het beenmerg en de bloedaanmakende cellen
beschermen tegen beschadiging en die de aanmaak van witte bloedcellen verhogen
door de oorzaken van leukopenie te herstellen.
Leukopenie – pag. 22
Trombocytopenie is een verminderd aantal
bloedplaatjes of trombocyten, die nodig zijn voor de bloedstolling. Bij een
gebrek aan bloedplaatjes stolt het bloed minder goed, met als belangrijkste
gevolg bloedingen en blauwe plekken. De bloedplaatjes zijn ook nodig voor
wondgenezing en weefselherstel en zijn betrokken bij de immuniteit en
inflammatie. Een verlaagd aantal bloedplaatjes kan het gevolg zijn van een
verminderde aanmaak in het beenmerg, een verhoogde afbraak van bloedplaatjes
en/of opstapeling van bloedplaatjes in de milt. Dat kan verschillende oorzaken
hebben.
Trombocytopenie – pag. 26
De ziekte van Raynaud – ook het fenomeen of
het syndroom van Raynaud – is een aandoening waarbij de bloedvaten in de handen
en voeten overreageren op koude, emotionele stress of trilling. De bloedvaten
trekken samen, zodat er geen bloed meer naar de vingers of tenen stroomt. De
vingers of tenen worden gevoelloos en verkleuren van wit naar blauw naar rood.
Het fenomeen van Raynaud kan veroorzaakt of getriggerd worden door
verschillende factoren, vooral onderliggende vaataandoeningen en een overactief
sympathisch zenuwstelsel. De symptomen van Raynaud zijn ook een veelvoorkomende
manifestatie van auto-immune aandoeningen en bindweefselziekten. Hoewel het
fenomeen relatief veel voorkomt, is er heel weinig onderzoek gedaan naar het
effect van voeding en voedingsstoffen bij Raynaud.
De ziekte van Raynaud – pag. 30
Winterhanden of wintervoeten is een
pijnlijke, jeukende ontsteking van vingers of tenen die vooral in de winter
voorkomt. De medische term voor winterhanden is perniosis. Het is een abnormale
reactie van de kleine haarvaatjes in de huid op koude. Hoewel men meestal van
winterhanden of wintertenen spreekt, kunnen de letsels ook voorkomen op de
oren, de neus, de dijen, de onderbenen of de hielen.
Winterhanden komen vaak voor, vooral bij
kinderen of jonge mensen. Toch is er heel weinig geweten over de precieze
oorzaken ervan. Er zijn ook geen effectieve behandelingen. In de jaren 1940
werd perniosis met succes behandeld met vitamine D, vitamine B3 en/of vitamine
K, maar die behandelingen zijn in onbruik geraakt en er is bijna geen recent
onderzoek gedaan naar het effect van voeding en voedingsstoffen op
winterhanden. Perniosis vertoont veel gelijkenissen met de ziekte van Raynaud
en wordt er vaak mee verward. Hoewel de symptomen niet helemaal dezelfde zijn,
komt de onderliggende pathologie sterk overeen met die van Raynaud.
Winterhanden en -voeten – pag. 34
Koper is een essentieel spoorelement dat nodig is
voor de werking van een aantal enzymen met uiteenlopende functies in het
lichaam. De functies van koper en de gevolgen van een kopertekort zijn nog maar
voor een deel gekend. De meest bekende gevolgen van een kopertekort zijn een
verminderde aanmaak van bloedcellen en neurologische aandoeningen.
In de voeding zit normaal voldoende koper om aan de
dagelijkse behoefte te voldoen. Het lichaam regelt zelf de opname, de opslag en
de uitscheiding van koper, afhankelijk van de behoefte en van het aanbod in de
voeding. Het kopermetabolisme kan echter verstoord worden door bepaalde
omstandigheden, vooral door een slechte opname in de darm en door te veel zink.
Koper – pag. 36
Luzerne (Medicago sativa) of alfalfa is een plant
die als een van de rijkste voedingsbronnen wordt beschouwd en daarom de ‘vader
van alle voedsel’ of de ‘koning van het veevoer’ genoemd wordt. Luzerne werd
oorspronkelijk vooral als veevoer gebruikt. Bij mensen werd de plant eerder
ingezet als remedie tegen onder andere spijsverteringsklachten en bloedarmoede.
De gekiemde zaden van de plant – die meestal alfalfa genoemd worden – zijn een
complete, goed opneembare bron van alle belangrijke voedingsstoffen. Luzerne
heeft een versterkende, vitaliserende werking en een gunstig effect op het
metabolisme.
Alfalfa – pag. 40
Rituelen bestaan al zo lang er mensen op de wereld
rondlopen. Ze worden gelinkt aan oeroude
stammen, maar ook nu nog smeren ergens op deze planeet mensen zich in met klei,
beschilderen ze hun lichamen en gezichten, maken ze zich dagenlang op voor de
jacht, een strijd of feest, trommelen, zingen, dansen, vereren en helen. We
vieren de geboorte van een baby, verjaardagen, communies en huwelijken en we
rouwen in groep om iemand die gestorven is. Maar er zijn zoveel meer momenten
die je met een ritueel kunt vastleggen zodat ze nooit verloren gaan.
Rituelen zijn als zaden, er groeit altijd iets uit.
Ze verbinden en transformeren niet enkel jezelf maar ook je omgeving.
Uitspreken wat je nodig hebt en daar handelingen bij uitvoeren, liefst in het
bijzijn van getuigen, versterkt je intenties om iets te veranderen, oude
patronen los te laten, een nieuw toekomstbeeld te creëren of om jezelf in het
hier en nu te aarden.
De kracht van rituelen – pag. 48
Erytropoëtine (EPO) is een hormoon dat
aangemaakt wordt in de nieren en dat de aanmaak van rode bloedcellen
stimuleert. Bij ernstige vormen van bloedarmoede – onder andere als gevolg van
chronische nierziekte, chemotherapie of beenmergaandoeningen – kan EPO in de
vorm van injecties toegediend worden om de aanmaak van rode bloedcellen te
verhogen. Men gebruikt daarvoor recombinant humaan erytropoëtine (rhEPO) of
epoëtine, een vorm van EPO die in het laboratorium aangemaakt wordt. Het
gebruik van EPO verhoogt het risico op ernstige cardiovasculaire complicaties
zoals trombose, embolie, hartaanval en beroerte en verhoogt het risico op
overlijden.
EPO – Medicijnen die de aanmaak van rode
bloedcellen stimuleren – pag. 52