Calanusolie, een nieuwe bron van omega-3 vetzuren

Calanusolie is de natuurlijke, niet-geraffineerde olie afkomstig van het kleine kreeftachtige schaaldiertje Calanus finmarchicus, dat tot het zoöplankton behoort en in grote hoeveelheden voorkomt in de Noordelijke IJszee. De olie is rijk aan astaxanthine, waardoor ze een dieprode kleur heeft.

Calanusolie heeft een bijzondere samenstelling van vetten en is rijk aan omega-3-vetzuren (20%). Het unieke van Calanusolie is dat de vetzuren voor meer dan 86% voorkomen in de vorm van wasesters (vetzuren gebonden aan vetalcoholen) (1). Dit geeft de olie specifieke eigenschappen voor de gezondheid die niet of minder aanwezig zijn bij ‘gewone’ visolie of krillolie.

Calanusolie is een nieuwe en ecologisch verantwoorde, duurzame bron van omega-3 vetzuren voor mensen. De omega-3 vetzuren bestaan hoofdzakelijk uit alfalinoleenzuur (ALA, 1,1%), eicosapentaeenzuur (EPA, 6,6%), docosahexaeenzuur (DHA, 4,5%) en stearidonzuur (SDA, 7%) (2). Het wordt goed opgenomen door mensen en het verhoogt de plasmaspiegels van EPA en DHA (1).

Het hoge gehalte van stearidonzuur is interessant, omdat het een voorloper is van EPA. In een studie bij gezonde vrijwilligers nam het EPA-gehalte in het bloed aanzienlijk meer toe met Calanusolie in vergelijking met omega-3 uit visolie, ondanks de tweemaal hogere innamedosis van EPA met het visolieproduct (1).

Naast de gangbare toepassingsmogelijkheden van omega-3 vetzuren heeft Calanusolie ook gunstige effecten bij overgewicht of de preventie daarvan. Preklinische studies laten zien dat Calanusolie de gevolgen van overmatige vetconsumptie tegengaat, zoals gewichtstoename, ophoping van buikvet, leververvetting en insulineresistentie, en ontstekingsprocessen in het buikvetweefsel vermindert. Dit effect bleek niet alleen preventief, maar ook therapeutisch (3,4).

Andere preklinische studies wijzen erop dat Calanusolie mogelijk ingezet kan worden om de ontwikkeling van atherosclerose te helpen afremmen (5) en van toegevoegde waarde zou kunnen zijn bij de behandeling van hoge bloeddruk (6).

Het verschil in werking tussen omega-3 vetzuren uit Calanusolie en visolie komt vermoedelijk tot stand door de tragere vertering van wasesters dan van ethylesters of triglyceriden uit visolie. Bij de vertering van wasesters komen de vrije vetzuren waarschijnlijk lager in de darmen vrij, in het distale deel van de dunne darm (ileum) en in het colon (1,7). Deze darmgebieden zijn het rijkst aan receptoren die reageren op vrije vetzuren, de zogenaamde vetzuursensoren FFA4 (Free Fatty Acid receptor 4), ook wel GPR120 genoemd.

Het onderzoek naar deze receptoren is relatief nieuw en is in korte tijd enorm toegenomen. Ze blijken meervoudige functies te hebben en een cruciale rol te spelen in de regulering van systemische metabole processen en inflammatie in macrofagen en vetweefsel (8). Bij de opname van vrije vetzuren door de darmwand heen raken de vetzuursensoren geactiveerd. EPA en DHA zijn sterke activators van FFA4, waarmee ze een remmende werking hebben op obesitas en diabetes. Via deze vetzuursensoren stimuleren omega-3 vetzuren de afgifte van hormonen die betrokken zijn bij de spijsvertering (cholecystokinine) en bij de glucose-homeostase (glucagon-like peptide-1 en gastric inhibitory polypeptide). Ze remmen de maaglediging en het hongerhormoon ghreline.

Een verminderde functie van FFA4 kan een belangrijke factor zijn bij obesitas, insulineresistentie en ontstekingsprocessen (9). Bij mensen met obesitas is aangetoond dat ze een verminderde activiteit hebben van FFA4 (9,10). Stimulering van FFA4/GPR120 staat momenteel sterk in de belangstelling van wetenschappers, vanwege de therapeutische mogelijkheden bij mensen met overgewicht en diabetes.

Referenties

1. Cook CM, Larsen TS, Derrig LD, et al. Wax Ester Rich Oil From The Marine Crustacean, Calanus finmarchicus, is a Bioavailable Source of EPA and DHA for Human Consumption. Lipids. 2016 Oct;51(10):1137-1144.
2. Application for the Approval of Calanus® Oil as an Ingredient for Use in Food Supplements, 2011.
3. Höper AC, Salma W, Khalid AM, et al. Oil from the marine zooplankton Calanus finmarchicus improves the cardiometabolic phenotype of diet-induced obese mice. Br J Nutr. 2013 Dec;110(12):2186-93.
4. Höper AC, Salma W, Sollie SJ, et al. Wax esters from the marine copepod Calanus finmarchicus reduce diet-induced obesity and obesity-related metabolic disorders in mice. J Nutr. 2014 Feb;144(2):164-9.
5. Eilertsen KE, Mæhre HK, Jensen IJ, et al. A wax ester and astaxanthin-rich extract from the marine copepod Calanus finmarchicus attenuates atherogenesis in female apolipoprotein E-deficient mice. J Nutr. 2012 Mar;142(3):508-12.
6. Salma W, Franekova V, Lund T, et al. Dietary Calanus oil antagonizes angiotensin II-induced hypertension and tissue wasting in diet-induced obese mice. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2016 May;108:13-21.
7. Höper AC. Calanus oil and its lipid constituents. Impact on obesity and obesity-related metabolic disorders in rodents. Dissertation, The Arctic University of Norway, December 2013.
8. Anbazhagan AN, Priyamvada S, Gujral T, et al. A novel anti-inflammatory role of GPR120 in intestinal epithelial cells. Am J Physiol Cell Physiol. 2016 Apr 1;310(7):C612-21.
9. Oh DY, Olefsky JM. Omega 3 fatty acids and GPR120. Cell Metab. 2012 May 2;15(5):564-5.
10. Cvijanovic N, Isaacs NJ, Rayner CK, et al. Lipid stimulation of fatty acid sensors in the human duodenum: relationship with gastrointestinal hormones, BMI and diet. Int J Obes (Lond). 2017 Feb;41(2):233-239.