Antibiotica kunnen angst, depressie en andere psychiatrische ziektebeelden veroorzaken

Antibiotica zijn een brede klasse van medicijnen die bacteriën doden of hun groei remmen. Ze worden gebruikt om het microbieel evenwicht te herstellen (door ziekteverwekkers te doden), maar in feite verstoren ze het microbioom in de darmen en in de rest van het lichaam zodanig, dat herstel vaak heel moeilijk wordt.

Een gezond microbioom en een goede barrièrefunctie van de darm zijn van essentieel belang voor gezonde hersenen. Darmdysbiose (een verstoorde “darmflora”) speelt een sleutelrol in het ontstaan van neurologische, psychische en mentale ziektebeelden.

Zowel in dierenstudies als in klinisch onderzoek is aangetoond dat een door antibiotica verstoord microbioom ontsteking in de darmen, de hersenen en het zenuwstelsel veroorzaakt, wat gepaard gaat met een verstoorde aanmaak en activiteit van neurotransmitters en andere signaalstoffen, zoals dopamine, serotonine, (nor)adrenaline, glutamaat, GABA, endocannabinoïden, endorfinen, histamine, oxytocine, ontstekingsfactoren, cortisol en andere hormonen. Het verstoort ook de werking van de nervus vagus.

Antibiotica kunnen op die manier angst, depressie en andere psychische klachten, gedragsproblemen, problemen met het geheugen en de verstandelijke functies en neurologische aandoeningen veroorzaken, de stressbestendigheid verlagen en de gevoeligheid voor pijn verhogen (Wang P, 2021; Dinan K, 2022; Hayer SS, 2023; Dahiya D, 2023).

Antibiotica kunnen niet alleen prikkelbare darmen veroorzaken, maar ook “prikkelbare hersenen”, wat zich onder andere kan manifesteren als epilepsie of epilepsieachtige aanvallen (Wanleenuwat P, 2020; Zou D, 2023).

Wanneer antibiotica tijdens de zwangerschap of in de vroege levensfase genomen worden, kan de normale ontwikkeling van de hersenen van een kind belemmerd worden, met als gevolg een verhoogd risico op autisme, adhd, gedragsproblemen, een verlaagde intelligentie, schizofrenie, epilepsie, depressie, angststoornissen, en andere (Diamanti T, 2022).

Antibiotica doden niet alleen bacteriën, ze tasten ook onze cellen aan, onder andere door de mitochondriën te beschadigen. De mitochondriën, de energie aanmakende onderdelen van de cellen, hebben een bacteriële oorsprong. Dat wil zeggen dat het eigenlijk bacteriën zijn die samen met andere organismen cellen gevormd hebben, ook onze menselijke cellen. De mitochondriën hebben een structuur en eigenschappen die heel sterk lijken op die van bacteriën.

Wat antibiotica in bacteriën doen, doen ze ook in de mitochondriën. Ze beschadigen de mitochondriën niet alleen door oxidatieve stress op te wekken, ze blokkeren ook rechtstreeks de DNA-replicatie, de aanmaak van eiwitten en andere processen, en ze beschadigen de membraan van de mitochondriën, op dezelfde manier als in bacteriën (Kalghatgi S, 2013; Wang X, 2015; Hangas A, 2018; Prajapati P, 2019).

Gezonde mitochondriën zijn fundamenteel voor de gezondheid van de cel en heel het lichaam. Beschadigde of slecht werkende mitochondriën worden gezien bij alle gezondheidsklachten en ziektebeelden, ook bij neuropsychiatrische aandoeningen, chronische vermoeidheid, angst en depressie (Khan M, 2023; Jiang M, 2024). 

Alle schadelijke effecten en langetermijngevolgen van antibiotica kunnen voorkomen of heel sterk beperkt worden met voedingstherapie. Meer vezels eten (of een vezelsupplement nemen) kan bijvoorbeeld het schadelijke effect van antibiotica op het microbioom en de darmen beperken (Penumutchu S, 2023).

Ook probiotica, vooral een combinatie van verschillende stammen van lactobacillen, kunnen het microbieel evenwicht na een antibioticakuur weer min of meer herstellen (Shi Y, 2023).

Als je antibiotica moet nemen, is het aangeraden de schade te beperken door een goed gedoseerd breedspectrum probiotica preparaat  – minstens 10 tot 30 miljard levende bacteriën (cfu) per dag – met verschillende probiotische stammen, zoals lactobacillen en bifidobacteriën, Enterococcus faecalis en Streptococcus thermophilus (Wu J, 2020).

Een verstoord microbioom herstellen is ook een basisvoorwaarde voor de behandeling van depressie en andere psychiatrische ziektebeelden. In verschillende klinische studies is aangetoond dat probiotische bacteriën als antidepressiva of “psychobiotica” genomen kunnen worden, omdat ze effectief verschillende vormen van depressie verbeteren.

De bacteriën die daarvoor gebruikt worden zijn onder andere heel veel verschillende stammen van Lactobacillus en Bifdidobacterium, Akkermansia muciniphila, Clostridium butyricum, Enterococcus faecalis en Streptococcus thermophilus  – als monotherapie (één enkele stam), als multitherapie (een combinatie van verschillende soorten bacteriën) en/of in combinatie met prebiotica (zoals FOS of GOS).

Het voordeel van probiotica is dat ze ook andere aandoeningen zoals prikkelbare darmen, inflammatoire darmziekten, overgewicht, diabetes en andere ziektebeelden aanpakken, die vaak samengaan met depressie en angst (Gao J, 2023).

Maar, probiotica (al dan niet in combinatie met prebiotica) herstellen de darmflora niet per se volledig – en zeker niet bij iedereen. De beste resultaten krijg je als je ze combineert met een vezel- en polyfenolrijk voedingspatroon en indien nodig suppletie met verschillende soorten polyfenolen, omega-3 vetzuren, carotenoïden, vitamine C en andere voedingsstoffen (Li J, 2021; Zhu X, 2021; Lyu Y, 2018; Liu P, 2023).

©PlaceboNocebo
 

Meer lezen over dit onderwerp?

De schadelijke effecten van antibiotica, en wat je daaraan kan doen, zijn het hoofdthema van PlaceboNocebo 74.
De natuurlijke behandeling van depressie en angststoornissen wordt uitgelicht in PlaceboNocebo 37.
Het belang van gezonde mitochondriën wordt uitgebreid besproken in PlaceboNocebo 77.

Referenties:

1. Dahiya D, Nigam PS. Antibiotic-Therapy-Induced Gut Dysbiosis Affecting Gut Microbiota-Brain Axis and Cognition: Restoration by Intake of Probiotics and Synbiotics. Int J Mol Sci. 2023 Feb 4;24(4):3074. doi: 10.3390/ijms24043074. PMID: 36834485; PMCID: PMC9959899.
2. Diamanti T, Prete R, Battista N, et al. Exposure to Antibiotics and Neurodevelopmental Disorders: Could Probiotics Modulate the Gut-Brain Axis? Antibiotics (Basel). 2022 Dec 7;11(12):1767. doi: 10.3390/antibiotics11121767. PMID: 36551423; PMCID: PMC9774196.
3. Dinan K, Dinan T. Antibiotics and mental health: The good, the bad and the ugly. J Intern Med. 2022 Dec;292(6):858-869. doi: 10.1111/joim.13543. Epub 2022 Jul 12. PMID: 35819136; PMCID: PMC9796968.
4. Gao J, Zhao L, Cheng Y, et al. Probiotics for the treatment of depression and its comorbidities: A systemic review. Front Cell Infect Microbiol. 2023 Apr 17;13:1167116. doi: 10.3389/fcimb.2023.1167116. PMID: 37139495; PMCID: PMC10149938.
5. Hangas A, Aasumets K, Kekäläinen NJ, et al. Ciprofloxacin impairs mitochondrial DNA replication initiation through inhibition of Topoisomerase 2. Nucleic Acids Res. 2018 Oct 12;46(18):9625-9636. doi: 10.1093/nar/gky793. PMID: 30169847; PMCID: PMC6182158.
6. Hayer SS, Hwang S, Clayton JB. Antibiotic-induced gut dysbiosis and cognitive, emotional, and behavioral changes in rodents: a systematic review and meta-analysis. Front Neurosci. 2023 Sep 1;17:1237177. doi: 10.3389/fnins.2023.1237177. PMID: 37719161; PMCID: PMC10504664.
7. Jiang M, Wang L, Sheng H. Mitochondria in depression: The dysfunction of mitochondrial energy metabolism and quality control systems. CNS Neurosci Ther. 2024 Feb;30(2):e14576. doi: 10.1111/cns.14576. PMID: 38334212; PMCID: PMC10853899.
8. Kalghatgi S, Spina CS, Costello JC, et al. Bactericidal antibiotics induce mitochondrial dysfunction and oxidative damage in Mammalian cells. Sci Transl Med. 2013 Jul 3;5(192):192ra85. doi: 10.1126/scitranslmed.3006055. PMID: 23825301; PMCID: PMC3760005.
9. Khan M, Baussan Y, Hebert-Chatelain E. Connecting Dots between Mitochondrial Dysfunction and Depression. Biomolecules. 2023 Apr 20;13(4):695. doi: 10.3390/biom13040695. PMID: 37189442; PMCID: PMC10135685.
10. Li J, Chen C, Yang H, et al. Tea polyphenols regulate gut microbiota dysbiosis induced by antibiotic in mice. Food Res Int. 2021 Mar;141:110153. doi: 10.1016/j.foodres.2021.110153. Epub 2021 Jan 19. PMID: 33642019.
11. Liu P, Zhang Y, Zhang Z, et al. Antibiotic-Induced Dysbiosis of the Gut Microbiota Impairs Gene Expression in Gut-Liver Axis of Mice. Genes (Basel). 2023 Jul 10;14(7):1423. doi: 10.3390/genes14071423. PMID: 37510327; PMCID: PMC10379678.
12. Lyu Y, Wu L, Wang F, et al. Carotenoid supplementation and retinoic acid in immunoglobulin A regulation of the gut microbiota dysbiosis. Exp Biol Med (Maywood). 2018 Apr;243(7):613-620. doi: 10.1177/1535370218763760. Epub 2018 Mar 13. PMID: 29534601; PMCID: PMC6582396.
13. Penumutchu S, Korry BJ, Hewlett K, et al. Fiber supplementation protects from antibiotic-induced gut microbiome dysbiosis by modulating gut redox potential. Nat Commun. 2023 Aug 24;14(1):5161. doi: 10.1038/s41467-023-40553-x. PMID: 37620319; PMCID: PMC10449846.
14. Prajapati P, Dalwadi P, Gohel D, et al. Enforced lysosomal biogenesis rescues erythromycin- and clindamycin-induced mitochondria-mediated cell death in human cells. Mol Cell Biochem. 2019 Nov;461(1-2):23-36. doi: 10.1007/s11010-019-03585-w. Epub 2019 Jul 15. PMID: 31309409.
15. Shi Y, Luo J, Narbad A, et al. Advances in Lactobacillus Restoration for β-Lactam Antibiotic-Induced Dysbiosis: A System Review in Intestinal Microbiota and Immune Homeostasis. Microorganisms. 2023 Jan 11;11(1):179. doi: 10.3390/microorganisms11010179. PMID: 36677471; PMCID: PMC9861108.
16. Wang P, Tu K, Cao P, et al. Antibiotics-induced intestinal dysbacteriosis caused behavioral alternations and neuronal activation in different brain regions in mice. Mol Brain. 2021 Mar 6;14(1):49. doi: 10.1186/s13041-021-00759-w. Erratum in: Mol Brain. 2021 Apr 13;14(1):69. PMID: 33676528; PMCID: PMC7937204.
17. Wang X, Ryu D, Houtkooper RH, et al. Antibiotic use and abuse: a threat to mitochondria and chloroplasts with impact on research, health, and environment. Bioessays. 2015 Oct;37(10):1045-53. doi: 10.1002/bies.201500071. Epub 2015 Sep 8. PMID: 26347282; PMCID: PMC4698130.
18. Wanleenuwat P, Suntharampillai N, Iwanowski P. Antibiotic-induced epileptic seizures: mechanisms of action and clinical considerations. Seizure. 2020 Oct;81:167-174. doi: 10.1016/j.seizure.2020.08.012. Epub 2020 Aug 14. PMID: 32827980.
19. Wu J, Gan T, Zhang Y, et al. The prophylactic effects of BIFICO on the antibiotic-induced gut dysbiosis and gut microbiota. Gut Pathog. 2020 Sep 9;12:41. doi: 10.1186/s13099-020-00379-0. PMID: 32944084; PMCID: PMC7488247.
20. Zhu X, Bi Z, Yang C, et al. Effects of different doses of omega-3 polyunsaturated fatty acids on gut microbiota and immunity. Food Nutr Res. 2021 Jul 8;65. doi: 10.29219/fnr.v65.6263. PMID: 34349613; PMCID: PMC8287659.
21. Zou D, Zhang R, Yu L, et al. Seizures associated with antibiotics: a real-world disproportionality analysis of FAERS database. Expert Opin Drug Saf. 2023 Jul-Dec;22(11):1143-1148. doi: 10.1080/14740338.2023.2234825. Epub 2023 Jul 13. PMID: 37417744.