Schuld en onschuld

Pure onschuld is ieders oorsprong. Lichtheid en puurheid staan aan het begin van elke vorm van bestaan, ook het onze als mens. Als kind hebben we nog geen ‘last’ opgebouwd in dit leven. Daarom zijn er zoveel helingmethoden die met het kind in ons werken. Het contact met het innerlijke kind wordt gekoesterd, omdat zo het contact met onze puurheid wordt hersteld. We zijn nog onschuldig en wezenlijk blijven we dat ook heel ons leven.

Eigenlijk is schuld als een jas die we aantrekken, een pakje of zelfs een last die we op onze schouders nemen. We nemen schuld op ons, de ene al meer dan de andere. Onze cultuur heeft hier een groot aandeel in.

Vroeger moesten we allemaal gaan biechten voor onze zonden. Schuld, boete, ‘door mijn grote schuld’, … het zat ingebakken in het systeem. Wij droegen allemaal grote en kleine schulden en we moesten alle anderen alles maar vergeven. Alleen de priester kon je Gods vergeving aanreiken. Niemand had ooit gehoord over ‘jezelf vergeven’. In een cultuur van schuld, boete en vergeving is het logisch dat mensen ook in die termen denken en handelen. Bij schuld hoort straf dus worden nog steeds straffen uitgedeeld.

Maar wie bepaalt waar schuld en straf aan vasthangen? In de eerste plaats is het bij ons een opvoedmethode voor de kinderen. Het is een manier om onderscheid te maken tussen wat ‘goed’ en ‘slecht’ is, wat aanvaard wordt in de maatschappij en wat niet. Eigenlijk is dat heel relatief want elke gemeenschap hanteert andere waarden, zelfs de situatie kan bepalend zijn voor de beoordeling op de schuldschaal. Een misdaad kan in oorlogstijd een heldendaad worden en omgekeerd. Polygamie is in de ene cultuur totaal onaanvaardbaar en in de andere de normaalste zaak van de wereld.

Met de tijd, als we volwassen worden, nemen we eigenlijk een dubbele rol op ons. We ‘weten’ wat niet goed is dus vinden we dat we schuld hebben aan veel zaken. Vroeger werden we door anderen op de vingers getikt, maar nu gaan we die rol overnemen en onszelf streng beoordelen. We zijn vergeten dat de schuldmaat ons door anderen is opgelegd.

Verantwoordelijkheid en schuld zijn ook sterk aan elkaar gekoppeld. Soms gebeuren dingen waar wij niets aan kunnen doen of nemen we beslissingen die wij juist achten maar stellen we ons toch de vraag: heb ik mijn verantwoordelijkheid wel voldoende genomen? Heb ik genoeg mijn best gedaan? Wij nemen onze motieven en handelingen onder de loep. Twijfel en schuldgevoel steken de kop op. Dat is natuurlijk. Dan komt het moment dat de som gemaakt is, dat we verder gaan en aanvaarden wat het resultaat is van die beslissingen.

Toch is er een universele code die uitgaat van onze oorspronkelijke puurheid, een code van Universele Liefde. Als mens kunnen we keuzes maken. Voor ons is het moeilijker dan voor dieren. Een dier dood zonder schuldgevoel omdat het moet eten. Onder natuurlijke omstandigheden is er bij dieren geen schuldbesef. Bij ons ligt het anders. Wij kunnen voor of tegen het leven kiezen. Leven staat hier in de Grootste zin van het woord. Wij kunnen onszelf verlammen met schuld en dat waar wij ons schuldig over voelen tot het centrum van ons leven maken. Het gaat heel ons handelen en ons zijn bepalen. Dan is er geen leven meer na de schuld.

Belangrijk is dat je verantwoordelijk bent voor je eigen daden en je eigen schuldgevoelens. Ze geven je de kans te groeien, of steeds dichter terug te komen bij je oorspronkelijke kern. Eigenlijk is de vraag waar je afgedwaald bent, waar je niet meer gehandeld hebt vanuit je openheid van hart en je integriteit als mens. Het is goed dat onder ogen te zien. Dan kunnen we terug gaan naar onze puurheid, het kind in ons hart. Het is makkelijker het kind te vergeven dan de volwassene. Uiteindelijk word je ook milder voor jezelf als volwassene. Na vergeving is er ruimte voor nieuw leven en nieuwe ervaring. De weg ligt weer open.

Wie zichzelf als onschuldig kan ervaren, wie zichzelf kan vergeven, kan ook iemand anders als afgedwaald maar wezenlijk onschuldig zien. Je gaat minder snel iemand met de vinger wijzen en klaar staan met: ‘dit is jouw schuld.’ Elk moment wordt een nieuw begin, een nieuwe ademtocht, een nieuwe stap op weg. We hoeven ons niet meer schuldig te voelen omdat we ons niet schuldig genoeg voelen. We zijn vrij. En alleen als ons hart vrij is, kunnen we liefhebben.

Brigitte De Smet

“Bij vergeven gaat het niet over de ander maar over jou.
Het is loslaten van de last die je met je meedraagt.”
Dalai Lama