Vetzuren uit kokosolie zijn een beter insectenwerend middel dan DEET

Bloedzuigende insecten zoals teken, muggen, bedwantsen en bijtvliegen kunnen parasieten, virussen en bacteriën overdragen aan mensen en dieren die erdoor gestoken worden. Bijna een vijfde van alle infectieziekten wordt veroorzaakt door ziekteverwekkende organismen die door insecten worden overgedragen (de zogenaamde vectorziekten).

Of men al dan niet ziek wordt van insectenbeten, hangt vooral af van het eigen immuunsysteem, maar in sommige streken zijn insectenwerende middelen de beste manier van preventie.

Het meest effectieve en langwerkende insectenwerend middel is DEET (N,N-di-ethyl-meta-tolueenamide). Het was lange tijd de gouden standaard in de preventie van vectorziekten zoals malaria, maar het heeft veel ongewenste bijwerkingen en het is vooral schadelijk voor zwangere vrouwen en baby’s.

Er zijn ook natuurlijke alternatieven, vooral essentiële oliën zoals die van citronella, tea tree, lavendel, neem, enz. Ze zijn doeltreffend en relatief veilig, maar ze werken slechts kort omdat het vluchtige stoffen zijn. De meeste essentiële oliën werken slechts twee tot vier uur, soms tot acht uur wanneer men een ‘fixeermiddel’ zoals vanilline toevoegt (Nerio LS, 2010). Men moet ze dus heel regelmatig aanbrengen.

Bepaalde vetzuren in kokosolie blijken beter en langer te werken dan DEET en worden nu beschouwd als de meest doeltreffende natuurlijke insectenwering. Het gaat om de middellangeketenvetzuren caprylzuur, caprinezuur en laurinezuur. Van deze drie heeft laurinezuur de sterkste werking. Kokosolie zelf heeft weinig effect op insecten.

Een combinatie van caprylzuur, caprinezuur en laurinezuur is in staat om beten van bijtvliegen twee weken lang af te weren (in een laboratoriumexperiment). Ook laurinezuur afzonderlijk heeft dit effect.

Een mengsel van middellangeketenvetzuren in een waterige zetmeeloplossing kon koeien tot 96 uur beschermen tegen bijtvliegen.

In een andere test werd het effect van kokosvetzuren vergeleken met DEET voor het afweren van bedwantsen. De kokosvetzuren hadden de sterkste en de langste werking. Ze waren na zeven dagen nog werkzaam, terwijl het effect van DEET al na drie dagen afnam.

In een vervolgexperiment werd getest in welke tenten de bedwantsen zouden kruipen. De tenten werden behandeld met kokosvetzuren of met DEET. Na drie dagen steeg het aantal bedwantsen in de met DEET behandelde tenten, terwijl de met kokosvetzuren behandelde tenten tot twee weken een sterke afwerende werking behielden.

In een laboratoriumtest met twee soorten teken hadden de kokosvetzuren gedurende een week een sterke afwerende werking, vergelijkbaar met de werking van DEET. Ook tegen muggen zijn ze even doeltreffend als DEET, maar dan moeten wel hogere concentraties gebruikt worden.

Kokosvetzuren zijn volgens de onderzoekers een goedkoop en veilig alternatief voor het schadelijke DEET in de preventie van vectorziekten bij mensen en dieren (Zhu JJ, 2018).

©Hilde Maris

Meer info
Middellangeketenvetzuren worden besproken in PlaceboNocebo 42.

Referenties

1. Nerio LS, Olivero-Verbel J, Stashenko E. Repellent activity of essential oils: a review. Bioresour Technol. 2010 Jan;101(1):372-8.
2. Zhu JJ, Cermak SC, Kenar JA, et al. Better than DEET Repellent Compounds Derived from Coconut Oil. Sci Rep. 2018 Sep 19;8(1):14053.