Het belang van beweging bij multiple sclerose

Lichamelijk inactief zijn of een zittend leven hebben, is een van de risicofactoren voor MS. Voldoende matig tot intensief bewegen verlaagt de kans om MS te krijgen, en ook wanneer je al MS hebt, kan het een groot verschil maken. Er is al heel veel onderzoek gedaan naar het effect van beweging bij MS, en de algemene conclusie is duidelijk: beweging vermindert vermoeidheid, versterkt de spieren, verbetert de conditie, maakt stappen gemakkelijker en verbetert de levenskwaliteit (Du L, 2024).

De meeste MS-patiënten bewegen echter niet genoeg om de gezondheidsvoordelen ervan te bereiken (Knox KB, 2025).

Mensen met MS krijgen vaak te horen dat sporten of lichamelijk actief zijn hen een beetje fitter, sterker en energieker kan maken, maar dat het weinig effect heeft op het ziekteproces zelf, op de ontsteking in de hersenen, de afbraak van myeline en de beschadiging van de zenuwcellen.

Toch is lichaamsbeweging een van de beste manieren om zenuwschade en zenuwontsteking – en alle gevolgen daarvan – te voorkomen of om te keren. Beweging is een natuurlijke neuromodulator, dat wil zeggen dat het ontstekingsreacties in de hersenen en het zenuwstelsel kan verminderen zonder ze volledig te blokkeren. Beweging is een doeltreffende manier om lichamelijke klachten zoals vermoeidheid, bewegingsstoornissen en gezichtsproblemen te verminderen, de mentale functies te verbeteren en emotionele klachten zoals angst en depressie te verminderen.
Dat komt omdat lichamelijke activiteit wel degelijk ingrijpt op het ziekteproces in de hersenen.

Beweging heeft niet alleen een zenuw-beschermend maar ook een zenuw-regenererend effect:

• het verhoogt de antioxidantstatus, vermindert oxidatieve stress
• vermindert ontsteking in de hersenen en het zenuwstelsel (neuro-inflammatie)
• verhoogt de bloedtoevoer en de aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de hersenen
• verbetert de functie van de mitochondriën (meer energie, gezondere cellen)
• moduleert de aanmaak en de activiteit van neurotransmitters zoals dopamine, adrenaline, serotonine, GABA, glutamaat, acetylcholine, en veel andere signaalstoffen
• verhoogt de aanmaak van zenuwgroeifactoren (BDNF, GDNF, FGF-2, IGF-1, enz.) die nodig zijn voor de aanmaak van nieuwe zenuwcellen (neurogenese), voor het overleven van zenuwcellen en voor de vorming van nieuwe verbindingen tussen zenuwcellen (neuroplasticiteit)
• verhoogt de aanmaak van beschermende en regenererende gliacellen (astrocyten, oligodendrocyten en ependymcellen)
• remt overactieve immuuncellen (microglia) en hyperimmuniteit in de hersenen
• stimuleert de vermenigvuldiging van stamcellen voor de aanmaak van nieuwe zenuwcellen, gliacellen, en andere weefsels die belangrijk zijn voor de werking van de hersenen en het zenuwstelsel
• stimuleert het remyelinisatieproces, activeert oligodendrocyten, verhoogt de aanmaak van nieuwe myeline

Beweging heeft een modulerend effect op de gliacellen, de cellen die de zenuwcellen gezond houden en waarvan de werking bij MS ontregeld is (zie artikel op pagina 10). Regelmatig matig tot intensief bewegen zorgt ervoor dat de gliacellen minder ontsteking opwekken, overprikkeling afremmen, meer stamcellen aanmaken en meer zenuwgroeifactoren vrijgeven. Het versterkt de beschermende en regenererende functie van de gliacellen in de hersenen en het ruggenmerg.

Beweging stimuleert ook het remyelinisatieproces. Het activeert de voorlopercellen van oligodendrocyten en “beweegt” ze naar plaatsen van myelineverlies, waar ze vervolgens uitrijpen tot oligodendrocyten en nieuwe myeline aanmaken (Maugeri G, 2023).

Beweging beïnvloedt niet alleen de werking van de gliacellen, maar ook die van T- en B-cellen die betrokken zijn bij de auto-immune processen die bij MS myeline afbreken en de zenuwen beschadigen. Intensieve lichaamsbeweging remt de activiteit van auto-immune T-cellen zonder ze uit te schakelen op de manier waarop MS-medicatie dat doet (zie artikel op pagina 10).

Bij muizen met auto-immune hersen- en ruggenmergontsteking (een model voor MS bij mensen) zijn de hersen-beschadigende T-cellen minder destructief wanneer de muizen in de dagen ervoor intensief gelopen hebben (in een loopwiel) dan wanneer ze niet bewogen hebben. Er wordt minder myeline afgebroken en de zenuwuitlopers worden minder beschadigd. Intensief bewegen kan dus wel degelijk het auto-immuunproces afremmen (Zaychik Y, 2021).

Met behulp van MRI is aangetoond dat mensen die lichamelijk heel actief zijn, minder myelineverlies hebben dan mensen met een zittend leven of mensen die weinig bewegen. Dat geldt zowel voor gezonde mensen, mensen die een beroerte gehad hebben en mensen met vaatziekten. De positieve effecten worden gezien bij uiteenlopende vormen van beweging, vooral intensieve aerobe beweging zoals lopen, fietsen, en dansen, of gewoon een actieve leefstijl. Bij mensen met de ziekte van Huntington, een degeneratieziekte waarbij hyperimmuniteit de zenuwcellen beschadigt, werd remyelinisatie zelfs geactiveerd door drummen (Kujawa MJ, 2023).

Beweging is een cruciaal onderdeel in de behandeling van MS. Of je nu kiest voor medicatie of voedings- en leefstijltherapie of een combinatie van beide, het effect ervan kan aanzienlijk versterkt worden door regelmatig matig tot intensief te bewegen. Voor het afremmen van auto-immuniteit blijkt intensieve aerobe beweging de beste optie. Weerstandstraining heeft als bijkomend voordeel dat je sterker wordt of minder verzwakt. Bewegingsvormen zoals yoga en tai chi hebben eveneens een meerwaarde, omdat ze voor meer balans en coördinatie zorgen, en de weerstand tegen stress verhogen. Ze hebben voor zover men weet geen remyeliniserend effect.

Myelineverlies is niet alleen een probleem bij MS, het wordt ook gezien bij andere neurodegeneratieziekten en bij “normale” hersenveroudering. Lichamelijk actief blijven kan dit voorkomen of beperken, zodat je hersenen ook op hoge leeftijd goed functioneren en “gezonde” signalen sturen naar je spieren, je bloedvaten en je organen.

©PlaceboNocebo
 

Meer lezen over de holistische behandeling van MS? Lees dan het volledige themanummer.

Zit dit nummer niet (meer) in je abonnement? Je kan het ook los aankopen.
Toch liever een abonnement? Kies hier de formule die het beste bij je past.

Referenties:

1. Du L, Xi H, Zhang S, et al. Effects of exercise in people with multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis. Front Public Health. 2024 Apr 10;12:1387658. doi: 10.3389/fpubh.2024.1387658. PMID: 38660348; PMCID: PMC11039920.
2. Knox KB, Islam A, Le T, et al. Physical Activity in Multiple Sclerosis: Real-World Data From Saskatchewan, Canada. Int J MS Care. 2025 Feb 10;27(Q1):42-49. doi: 10.7224/1537-2073.2024-006. PMID: 39931718; PMCID: PMC11808384.
3. Kujawa MJ, Marcinkowska AB, Grzywińska M, et al. Physical activity and the brain myelin content in humans. Front Cell Neurosci. 2023 Jun 5;17:1198657. doi: 10.3389/fncel.2023.1198657. PMID: 37342769; PMCID: PMC10277468.
4. Maugeri G, D'Agata V, Musumeci G. Role of exercise in the brain: focus on oligodendrocytes and remyelination. Neural Regen Res. 2023 Dec;18(12):2645-2646. doi: 10.4103/1673-5374.373683. PMID: 37449603; PMCID: PMC10358674.
5. Zaychik Y, Fainstein N, Touloumi O, et al. High-Intensity Exercise Training Protects the Brain Against Autoimmune Neuroinflammation: Regulation of Microglial Redox and Pro-inflammatory Functions. Front Cell Neurosci. 2021 Feb 23;15:640724. doi: 10.3389/fncel.2021.640724. PMID: 33708074; PMCID: PMC7940666.